Gruźlica płuc.

Częściej niż bacillaemia tuberculosa secundaria, przez którą rozumie się stan cechujący się obecnością prątków gruźlicy w krwi w późniejszych okresach gruźlicy płuc, zdarza się bacillaemia tubęrculosa primitiva. Spotyka się ją w okresie pierwotnej zmiany gruźliczej, w czasie której prątki można stwierdzić nie tylko w krwi, ale także w rozmaitych tkankach i, narządach, zwłaszcza w węzłach chłonnych oskrzelowych i tchawicznych. Większa częstość bacylemii pierwotnej zależy od tego, że we wczesnych okresach zakażenia gruźliczego cechujących się żywym zapaleniem obocznym dookoła ogniska gruźliczego prątki mogą o wiele łatwiej dostawać się do krążenia niż w okresach późniejszych, gdy nastaną już zmiany wytwórczo-włókniste.
Obecność prątków gruźlicy w krwi jest jednym z zasadniczych warunków powstawania ostrej gruźlicy prosówkowej zarówno uogólnionej, jak i ograniczonej do płuc. Do małego krążenia prątki dostają się za pośrednictwem krwi. Zatem ostra gruźlica prosówkowa płuc jest krwiopochodną postacią gruźlicy. Istnieją 4 możliwości zawleczenia prątków gruźlicy do płuc za pośrednictwem krwi. W jednych przypadkach masy serowate z prątkami przebijają się po zniszczeniu ściany żyły do światła naczynia z ogniska gruźliczego w węźle, płucu lub innym narządzie. Tworzenie się gruzełków w błonie wewnętrznej żyły (endophlebitis iubercuiosa) z następowym ich serowaceniem i rozpadem może wieść także do rozsiewania prątków za pośrednictwem krwi. W obu wypadkach prątki z krwią żylną dostają się do prawej komory serca a następnie do płuc. Badania Hilbschmanna dowiodły, że te sposoby przenikania prątków do płuc, przyjęte przez Weigerta, nie odgrywają poważniejszej roli. Najczęściej (Gohn) prątki dostają się do płuc drogą limfatyczno-krwionośną (tubercuiosis pulmonum miliaris lymphohaematogenes). Mianowicie po przebiciu się zserowaciałego ogniska gruźliczego (przeważnie jest to ognisko w węźle wnękowym lub oskrzelowym) do naczynia limfatycznego prątki z prądem limfy trafiają do przewodu piersiowego a stąd do prawej połowy serca i do płuc. [patrz też: zespół moebiusa, płaskostopie leczenie u dorosłych, badanie przedmiotowe klatki piersiowej ]